SỰ BIẾN THÁI KÌ DỊ CỦA ĐỨC TIN: CHẠY CHỨC VỚI CẢ THÁNH THẦN

Không hiểu từ đâu “khai ấn” đã trở thành “ban ấn”, nhuốm màu sắc của thời “chạy chức” rối loạn kỷ cương, xuống cấp đạo đức, đầu têu có lẽ là những người có chức hoặc mơ màng được thăng tiến.

Nhiều năm trở lại đây, hầu như ăn tết xong báo chí lại rộ lên đưa tin, bình luận và báo động chấn chỉnh lễ hội.

Theo thống kê năm 2009, hiện cả nước có 7.966 lễ hội. Có thể nói đó là biểu hiện sự phong phú của đời sống tâm linh ăn sâu vào ký ức dân tộc, những biến động xã hội và thời gian không làm thay đổi được bao nhiêu.

Thế nhưng, những điều trông thấy mà đau đớn lòng, nhiều lễ hội đầu năm mới đã không còn giữ được vẻ đẹp cổ truyền, là hiện tượng văn hóa, đương nhiên chúng mang theo nhiều dấu ấn không hay của thời đại. Dù đã được đề cập nhiều lần, đề ra nhiều biện pháp hành chính để chấn chỉnh, nhưng cái nút văn hóa không thể mở bằng lưỡi kiếm thép, ý thức của con người luôn là yếu tố quyết định và những tổ chức quản lý văn hóa còn có nhiều việc để làm với hàng ngàn lễ hội trên đất nước.

Tin từ Hội khai ấn đền Trần vài hôm nay thật không vui, vẫn tái diễn cảnh bát nháo của nhiều năm trước. Nếu năm kia báo đưa tin “hãi hùng, nghẹt thở, kinh hoàng, chen chúc bẹp ruột, chặt chém trong đêm xin - cướp ấn đền Trần và có hiện tượng làm ấn giả” (Tiền Phong)... thì năm nay “ngay từ đêm 23, hàng nghìn người đã chen nhau vào đền...cướp kiệu rước, đoạt lộc đền, đạp đầu cưỡi cổ nhau để xin ấn, lòng tham có được lá ấn đền Trần để “quan lộ thênh thang” vẫn làm mờ mắt nhiều người...” (ANTĐ).

Lễ khai ấn có từ thời Trần, mở vào khoảng giữa “tháng ăn chơi”, mục đích là để nhà vua và triều đình khẳng định một năm làm việc mới của hệ thống quan lại các cấp (tương tự chỉ thị mới đây của Thủ tướng cấm viên chức ăn tết sa đà). “Khai ấn” chỉ có nghĩa là “bắt đầu đóng triện”, hệ thống khởi động làm việc sau nhiều ngày cất ấn nghỉ tết. Đó là một nét văn hóa tốt đẹp và khoa học, biểu hiện một xã hội kỷ cương, di sản của nhà chính trị xuất sắc Trần Thủ Độ.

Không hiểu từ đâu “khai ấn” đã trở thành “ban ấn”, nhuốm màu sắc của thời “chạy chức” rối loạn kỷ cương, xuống cấp đạo đức, đầu têu có lẽ là những người có chức hoặc mơ màng được thăng tiến. Cái biến tướng tha hóa đó cũng giống như với bà Chúa Kho. Thay vì để tưởng nhớ một bà chúa giúp triều đình làm hậu cần giỏi đánh giặc giữ nước, người ta lại đi lễ để vay vốn làm ăn.

Đến đền Trần không phải để cùng nhau hứa hẹn một năm trách nhiệm, nghiêm chỉnh làm việc, người ta (có cả quan to, rất to) cầu xin, thậm chí “cướp” để “chạy chức” với thần thánh. Một bên là danh, một bên là lợi. Cái thói hám danh lợi ấy sinh ra từ đâu chúng ta biết quá rõ rồi.

Thời Trần rất nghiêm khắc với nạn chạy chức, được ghi lại trường hợp Trần Thủ Độ “gia ân” cho người cháu vợ. Anh này xin một chức câu đương (có lẽ ngang với tiểu đội trưởng ngày nay), Thủ Độ bảo: “Vậy thì hãy chặt một ngón chân cái để ta phân biệt ngươi với người khác trong hàng quân” (Đại Việt sử ký toàn thư).

Nhiều người dân đi hội đền Trần là tỏ lòng biết ơn một triều vua đã ba lần đánh thắng quân Nguyên giữ gìn xã tắc toàn vẹn, cũng mong Trời Phật và tổ tiên phù hộ bình yên, làm ăn suôn sẻ, họ biết giữ cái “lễ” của lễ hội. Nhưng đã có không ít kẻ nuôi giấc mộng làm quan, quyết chen “bẹp bụng” để xin ấn, cướp ấn, bỏ tiền mua “ấn chui”, chạy chức một cách công khai không thèm đếm xỉa đến liêm sỉ, kẻ buôn thần bán thánh thì ra sức vơ vét... Không biết Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch và chính quyền Nam Định đã nghĩ ra cách gì hiệu quả để chấm dứt sự sai lạc tinh thần lễ hội của tấn trò lễ hội mà thất lễ vẫn lặp lại hằng năm này?

Nếu còn lễ “khai ấn” thì hãy đoạn tuyệt hẳn với ảo tưởng “mua quan bán chức” mà chỉ nên coi tờ ấn như một lá bùa kỷ niệm một ngày tháng giêng với ước mơ được mưa thuận gió hòa, thiên hạ thái bình, mỗi người đều may mắn và dồi dào sức khỏe. Tờ ấn mang về nhà cũng là lời nhắc nhở bản thân sống thế nào, làm việc thế nào cho xứng đáng với cha ông mà thôi.

NGUYỄN QUANG THÂN (TUỔI TRẺ ONLINE)