HỐ HÔ

Phú Phố cổ

Thuỷ hoả đạo tặc, năm nay đất nước bội thu mất mát cả thiên lẫn nhân tai. Khúc ruột miền Trung lũ chồng lũ, một tháng phải 2 lần trèo lên nóc nhà quây quần đối ẩm. Nhưng chính trong những hoàn cảnh này càng đòi hỏi sự tỉnh táo và tư duy khoa học biện chứng để không chỉ khắc phục, mà còn tìm ra nguyên nhân và hạn chế hậu quả của nó trong những năm sau. Một kết luận sai sẽ dẫn đến phương thức xử lý sai và trong tương lai, chúng ta vẫn phải chia nhau lãnh đủ.

Sai lầm lớn nhất, đó là nhiều người đổ nguyên nhân lụt lội cho việc thuỷ điện Hố Hô xả nước - một hoạt động thường xuyên trong quá trình vận hành nhà máy, nhưng khi số liệu về dung tích hồ chứa và cường độ xả nước quá nhỏ của Hố Hô được đưa ra chứng minh nó không thể là thủ phạm, họ tìm mọi cách để lờ đi.

Họ cũng lờ đi không nói gì về Quảng Bình, nơi không có hồ thuỷ điện nào cả, và với diện tích rừng nguyên sinh lớn ở thượng nguồn được bảo tồn cực tốt đặc biệt là khu vực Phong Nha Kẻ Bàng, nhưng Quảng Bình vẫn bị lụt và lụt nặng hơn Hà Tĩnh. Các chuyên gia mạng đã rất trăn trở vì điều này đi ngược với logic lũ là PHẢI do thuỷ điện phá rừng và xả nước, nên họ chọn cách dễ dàng nhất, đó là không đề cập gì đến số liệu. Tiên hạ thủ vi cường, khi xuất hiện vấn đề và để đảm bảo rằng mình không phải chịu trách nhiệm, thì tìm một thằng để đổ tội ngay từ đầu là giải pháp được ưa chuộng.

Cần nhắc thêm, trong suốt cơn lũ ngày 29/10 đến 1/11, hồ chứa của Hố Hô tiếp nhận nước từ thượng nguồn về nhiều hơn số nó xả ra. Dù nhỏ nhoi, nhưng nhà máy này chắc chắn đóng góp một phần trong việc giảm lượng nước chảy về từ thượng nguồn, hạn chế được một phần nào cơn lũ đổ xuống nhà dân nơi hạ nguồn.

Việc xác định Hố Hô có phải thủ phạm gây lũ hay không vốn cực kỳ đơn giản, những công thức tính toán dòng nước trong ngành thuỷ văn đã có từ thời tiền Cách mạng công nghiệp, nhưng có vẻ như tất cả các cơ quan chuyên trách đều im lặng, với đủ kiến thức chuyên môn, họ hiểu rằng dù cho Hố Hô có vận công rặn xả ra với cường độ mạnh nhất, cũng không hề gây ảnh hưởng gì đáng kể lên cơn lũ. Mọi cuộc thanh tra gắt gao và khách quan nhất, đều khẳng định thuỷ điện Hố Hô xả nước đúng quy trình.

"Quy trình" ở đây không hề giống những quy trình kiểu như bổ nhiệm cán bộ hay cấp biển xanh cho xe Lexus đi mượn, được đưa ra hoàn toàn chủ quan dựa trên những dữ liệu phi định lượng. Quy trình vận hành một nhà máy thuỷ điện trong đó có xả đập, là quy trình kỹ thuật đơn thuần và nó được tính toán bằng những công thức toán học bất biến. Phẩm chất một cán bộ được bổ nhiệm có thể bị đánh giá sai, nhưng 1 + 1 thì luôn luôn phải bằng 2.

Ví dụ như một hồ chứa X triệu khối nước, với lượng nước đổ về ở mức Y thì sau Z tiếng buộc phải xả, nó phổ quát đối với mọi nhà máy thuỷ điện trên toàn thế giới và đương nhiên đó là công thức iu việt nhất. Nếu nhà máy vận hành đúng theo khuôn mẫu đó thì không thể có sai sót, kể cả là những tình huống khẩn cấp nhất cũng đã đều có những quy tắc xử lý được lượng hoá, xin nhắc lại, những gì thuộc về kỹ thuật không bao giờ được dựa trên cảm tính.

Vì thời tiết bất lợi, theo tính toán sẽ cần phải điều tiết xả tràn phục vụ chống lũ từ ngày 29-31/10, thuỷ điện Hố Hô đã có văn bản gửi các cơ quan hĩu quan từ ngày 26/10, trước khi xả 3 ngày tức 72 tiếng (theo quy định là thông báo trước 10 tiếng đồng hồ), trong đó UBND tỉnh Hà Tĩnh là địa chỉ đầu tiên được iu tiên nhận văn bản đưa trực tiếp có ký nhận của văn thư, nhưng có lẽ do chị thư ký đến ngày đèn đỏ nên giao thông nội bộ UBND bị hoàn toàn đình trệ, khiến cho công văn không đến được tay anh chủ tịch.

Thêm nữa, mặc dù bí thư tỉnh uỷ đã yêu cầu phải xả ban ngày nhưng mưa lũ lại đến vào giữa đêm, như vậy là đồng chí Trời đã vi phạm nghiêm trọng chỉ đạo của đồng chí bí thư, cho đổ cơn mưa hơn 400mm ngay trong đêm khi chưa có sự đồng í bằng văn bản, gây hậu quả nặng nề cho Hương Khê nói riêng và tỉnh Hà Tĩnh nói chung, nhưng tội trạng thì Hố Hô đang phải cong lưng gánh hộ.

Cần nhắc lại, là trong đợt lũ cách đây nửa tháng, các lãnh đạo Hà Tĩnh cũng đã tuyên bố sẽ giám sát Hố Hô xả nước 24/24h, và bây giờ các anh lên báo, dùng những từ rất mạnh và gợi hình như "bất ngờ", "ngã ngửa" hay "trở tay không kịp", để cố chứng mình rằng, mình vô can.

Đôi khi địa phương bị ngập sâu, chưa chắc đã nguy hiểm bằng lãnh đạo diễn sâu, phỏng ạ?