NHÀ NGOẠI GIAO HIẾN KẾ XÓA NẠN TẮC ĐƯỜNG Ở HÀ NỘI

Nhà ngoại giao 'hiến kế' xóa nạn tắc đường Hà Nội

(Thethaovanhoa.vn) - Sau ba tiếng đi theo con đường độc đạo từ Zurich lên đỉnh Davos nơi Hội nghị Thường niên Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), ngập tuyết và xe đều phải lắp lốp mùa đông có quấn thêm xích sắt chống trượt để đi băng tuyết, hoàn toàn không bị tắc đường, thì tôi có đủ thời gian để tập hợp các ý tưởng xoá bỏ nạn tắc đường ở Hà Nội với sáu nhóm giải pháp và "rinh" về 200 ngàn đô la.

Đó là những chia sẻ của ông Vũ Quang Minh, công tác tại Vụ Tổng hợp Kinh tế, Bộ Ngoại giao, từng là đại sứ đặc mệnh toàn quyền tại Anh về vấn đề đang gây sốt: Hà Nội đang treo thưởng 200.000 USD cho ai tìm ra giải phắp chống tắc đường. Dưới đây là những giải pháp cụ thể ông Vũ Quang Minh đưa ra:

Có thể thấy rõ, Hà Nội và các thành phố lớn khác như Thành phố Hồ Chí Minh sẽ cần nhiều thời gian và một giải pháp tổng thể tương tự London để giải quyết tận gốc tình trạng kẹt xe. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của London và nhiều thành phố lớn khác trên thế giới như New York, Washington DC, Tokyo, Bangkok… có một số biện pháp đơn giản, không tốn kém và có thể áp dụng ngay để cải thiện tình hình.

1. Đảm bảo dòng xe chảy thông suốt

Không cho phép bất cứ vật cản nào trên các tuyến đường huyết mạch, các tuyến đường chính, ít nhất là trong giờ cao điểm (có biển báo quy định rõ giờ cấm): cấm ô tô, xe rác, xe máy, xe công nông, xe cưới, xe đám ma, xe đạp, kể cả taxi đón thả khách… tóm lại mọi thứ phương tiện giao thông đỗ quá 15 giây trên các tuyến đường như Nguyễn Thái Học, Trần Duy Hưng, Nguyễn Chí Thanh, Giảng Võ, Đội Cấn... Mức phạt đủ cao để răn đe và một lần bị phạt nhớ suốt đời, bao gồm cả phạt tiền mặt và phạt lôi xe đi giam. Ở Washington DC bạn nào đã bị kéo xe một lần là nhớ đến đầu bạc răng long. Ở một số thành phố như London, Washington… các tuyến đường này được sơn kẻ một vạch đỏ dọc theo hai bên mép đường sát hè để chỉ quy định là cấm đỗ xe, hai vạch đỏ là tuyệt đối cấm dừng. Bạn nào học vật lý chất lỏng chất khí thì hiểu rõ các quy luật khí động học - khi có vật cản tạo thắt cổ chai sẽ ngăn cản lưu lượng như thế nào.

Cảnh tượng tắc đường ở thủ đô Hà Nội thường xuyên xảy ra

Cấm tuyệt đối đỗ hoặc dừng thả học sinh đón học sinh trước cổng trường nếu trường học nằm ở trục giao thông huyết mạch hoặc ở điểm dễ ùn tắc, mà yêu cầu các phương tiện đưa đón học sinh ở các ngách phố nhỏ xung quanh trường. Phạt thật nặng. Ngoài tiền phạt và giam xe thì bắt phụ huynh vi phạm đi học lại tiểu học và làm đầy đủ bài tập trong một tháng, hoặc nặng hơn thì buộc theo học khoá giáo dục công dân. Khi ở London, khi đến trường của cháu tôi toàn phải lái xe lòng vòng tìm chỗ đỗ ở các phố nhỏ xung quanh trường. Sau đó có cơ hội đi bộ tập thể dục đến trường của các cháu.

Tương tự, cấm tuyệt đối xe du lịch chở khách thăm quan các điểm du lịch tiếp cận quá gần các điểm du lịch để đón và thả khách. Chẳng hạn ở khu vực Lăng Bác. Tất cả các xe du lịch, kể cả xe đưa cán bộ thăm quan viếng Bác đều phải đỗ thả khách ở các tuyến đường lẻ gần đó theo quy hoạch, rồi khách đi bộ ra điểm tham quan. Vừa tốt cho sức khoẻ khách, vừa thăm quan được khung cảnh xung quanh, mua sắm. Ở Vatican, Roma, bạn nào đã đi tua thì thấy ngay là các xe du lịch sẽ thả các bạn ở rất xa Vatican, còn đường dẫn đến Vatican thì đầy nhà hàng và cửa hàng lưu niệm.

Phân luồng để không cho phép xe đi vào các địa điểm họp hành cắt ngang và làm ắc tách cả dòng xe đi dọc theo con đường mà có địa điểm họp/sự kiện đó. Chẳng hạn cửa vào Trung tâm Hội nghị Quốc tế ở Lê Hồng Phong. Sáng nào có hội nghị thì là ác mộng.

2. Ưu tiên cao nhất các phương tiện chở khách công cộng như buýt nhanh, buýt thường và TAXI

Việc đưa buýt nhanh vào hoạt động là một giải pháp tuyệt vời. Thực chất, đây là nguyên tắc phổ thông: ưu tiên xe buýt và các phương tiện công cộng. Tuy nhiên cần cho phép tất cả các hình thức buýt đi vào đường ưu tiên này, không chỉ buýt nhanh, và cho phép cả xe taxi. Đến nay, chúng ta đối xử với taxi hơi tệ. Taxi cần được vinh danh và ưu tiên hơn cả xe công vụ biển xanh xét về mặt vận tải công cộng. Ở nhiều nước, taxi được đi vào đường ưu tiên mà mọi xe con khác không được phép.

Mặt khác, cũng cần quy định giờ ưu tiên xe buýt nhanh và các phương tiện vận tải hành khách công cộng, chứ không quy định ưu tiên cả 24/7 như hiện nay, hơi phí phạm không gian giao thông. Chẳng hạn chỉ ưu tiên giờ cao điểm hoặc giờ đi làm, đi học các ngày trong tuần, còn ngoài giờ đó mọi phương tiện đều được sử dụng làn đường ưu tiên đó. Chủ nhật và ngày lễ quốc gia thì thả rông luôn. Đây cũng là chính sách ở nhiều thành phố lớn khác trên thế giới như London và Washington DC.

3. Không cho phép các phương tiện giao thông làm ắc tách các điểm giao như ngã tư, ngã ba, vòng xuyến

Quan sát các điểm Hà Nội ùn tắc có thể thấy rõ một vấn đề cơ bản là xe cộ không tuân thủ đèn giao thông lao lên tranh giành quyền đi và đứng tắc "nhìn nhau mến thương" ở giữa ngã tư, ngã ba đường, làm đông cứng toàn bộ các dòng chảy xe các chiều. Chỉ cần giải quyết được tình trạng này là cải thiện được rất nhiều, vì nếu đông xe thì có thể dòng chảy chậm, nhưng không bao giờ bị dừng lại.

Ở London, tại các điểm giao nhau, các ngã ba, ngã tư và điểm vào vòng xuyến mặt đường được kẻ chéo hình quả trám tương tự hình kẻ ta đang có ở Hà Nội để chỉ làn phải rẽ phải. Các hình kẻ trám ở London sơn màu vàng thì có nghĩa là bất cứ thời điểm nào, vì bất cứ lý do nào, bạn cũng không được phép để bánh xe hay mũi xe đít xe bạn đè lên phần kẻ trám này quá 10 giây, nếu không muốn bị móc túi 180 Bảng - khoảng hơn 250 đô la tỷ giá trước Brexit.

Lần tôi bị phạt khá oan ức. Hôm đó dòng xe chảy rất chậm, tôi đi họp thường tự lái xe đi, đứng chờ mãi ở đầu ngã tư, hai ba lần đèn xanh đỏ chuyển màu mà dòng xe quá chậm chạp không qua nổi. Đến lượt đứng sát ngay vạch vàng chéo - đèn xanh bật lên, và cô thương là dòng xe ở bên kia ngã tư bắt đầu chuyển bánh với tốc độ khá tốt. Thế là tôi quyết định đi qua ngã tư. Nhưng đến khi chỉ còn 1/3 xe trong khu vực ngã tư kẻ chéo vàng, thì dòng xe trước mặt dừng lại. Thế là hôm sau về nhà nhận giấy phạt gửi về. Tôi xót của, đâm đơn phản đối, và vài hôm sau nhận được cả link video quay tôi đã vi phạm luật thế nào, với gợi ý nếu còn chưa tâm phục khẩu phục thì có thể ra toà, nhưng án phí sẽ phải chịu nếu thua. Sở Giao thông không cần biết lý do tại sao bạn vi phạm. Trách nhiệm của bạn là phải đánh giá đúng tình hình và triển vọng giao thông để không bị kẹt tại không gian giao điểm giao thông.

Tương tự, nếu bạn đứng ở làn bắt buộc rẽ phải mà bạn đứng lại hoặc tìm cách đi thẳng, thì bạn cũng sẽ phải bị phạt nặng. Bạn cần bắt buộc phải rẽ phải nếu chót đứng vào làn đó, rồi quay lại đường mà cần đi sau.

4. Xử lý đụng chạm giao thông

Khi có hệ thống bảo hiểm tốt, nếu có va chạm không gây chết người hay thương tật nặng thì chủ phương tiện đỗ lại, bắt tay, trao đổi số điện thoại và thông tin bảo hiểm, gọi cho công ty bảo hiểm thông báo. Rồi lại bắt tay và lên xe đi tiếp. Không có to tiếng, đánh nhau. Không có đám đông xúm lại xem, rồi phán xử tại chỗ và tất nhiên làm tắc nghẽn giao thông.

Về lâu dài cần cải thiện dịch vụ bảo hiểm giao thông, trước mắt làm ngay được cũng là phạt các cá nhân không có trách nhiệm xúm đông tại lòng đường gây cản trở giao thông.

5. Trả lại vỉa hè cho người đi bộ:

Tháng trước tôi có thử đi bộ từ cơ quan là Bộ Ngoại giao về nhà ở Đội Cấn. Mặc dù phải lên hè xuống đường nhiều lần, khu vực này còn khá dễ chịu với người đi bộ, nhất là đoạn từ Bộ Ngoại giao dọc theo Lê Hồng Phong đến đầu Đội Cấn - Ngọc Hà, và tôi mất khoảng 20 phút đi thong thả ngắm cuộc sống đường phố, còn tạt vào mua gói cà phê bột. Tuy vậy, mặc dù đã có kẻ vôi quy định vị trí được để xe máy hay bày hàng bán, đa số vỉa hè Đội Cấn bị lấn chiếm còn rất ít chỗ cho người đi bộ đi trên hè. Đi bộ ở Hà Nội trở nên nguy hiểm hơn đi xe máy hay xe đạp trên đường.

Một việc có thể làm ngay được là thực thi nghiêm quy định giải phóng vỉa hè, phạt nặng bao gồm cả giam xe máy đỗ/để trên vỉa hè sai quy định. Tiến tới tuyệt đối cấm để xe máy trên vỉa hè với bất cứ lý do gì. Chủ xe - chủ nhà nếu trong nhà chật không có chỗ để xe máy thì có hai lựa chọn, hoặc mang đi đỗ ở các nơi có nhận gửi xe máy (tất nhiên đây là câu chuyện khác cần giải pháp - nhưng có cầu sẽ có cung dịch vụ này). Xe máy cũng bình đẳng như ô tô thôi. Mình thích dùng thì mình tìm chỗ đỗ thôi. Và lựa chọn thứ hai là bán xe máy đi, đi bộ hoặc dùng phương tiện công cộng như xe buýt, taxi, xe ôm...

Một việc rất quan trọng liên quan vỉa hè là vấn đề bán hàng trên vỉa hè, bán rong… Đã đến lúc ta có thể chấm dứt cảnh rượt đuổi hàng rong và hàng vỉa hè, chấm dứt những câu chuyện xúc động của bà má bán rong “đuổi thì má chạy thôi - đuổi là việc của các chú ấy, chạy là việc của má”. Nhiều nước định ra các giờ cho phép bán hàng trên vỉa hè - tất nhiên là trong phạm vi không gian không lấn hết đường đi bộ, chẳng hạn các hàng xôi, bánh mỳ được bán từ sớm tinh mơ đến trước 06:30 sáng cho người đi làm và học sinh có nhu cầu mua ăn sáng, sau đó phải làm sạch vỉa hè như chưa từng có xôi bánh. Buổi tối sau 18:30 lại cho phép các loại bán hàng hành nghề. Việc này có đăng ký rõ ràng, minh bạch và công bằng. Nếu số người đăng ký nhiều hơn vị trí và không gian cho phép thì bắt thăm chia ra tham gia theo lượt các ngày trong tuần. Chẳng hạn bà B bán xôi ba ngày hai tư sáu, ông C bán ba năm bảy… Cho phép các kiosks chợ đêm như ở Bangkok, Singapore, Viêng Chăn và thủ đô nhiều nước Châu Á.

Ngay ở Mỹ, thủ đô Washington DC có khu The Mall trung tâm, có Nhà Trắng, Đồi Capitol Hill nhà Quốc Hội, Bộ Ngoại giao… các xe lưu động bán hàng lưu niệm và cả đồ ăn nhanh như hotdog - xúc xích khoai tây rán coca cola vẫn được phép đứng bán. Ngay trước Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, cơ quan cơ mật hàng đầu, có một xe của gia đình người gốc Việt, đã bán nhiều năm và nuôi mấy con ăn học đại học thành tài. Tôi nói chuyện thì được biết họ phải đăng ký rồi bắt thăm xem được bán những ngày nào và thay đổi lịch theo từng tháng. Tuần nào được bán thứ bảy, chủ nhật hay ngày lễ là vui lắm.

6. Thực thi luật pháp, camera, xe chính chủ, lương của công an, ví của dân và ý thức, dân trí:

Tất nhiên như tôi đã viết ở trên, mặc dù tôi tin những biện pháp này có thể thực hiện được ngay, nhưng để có thể thực hiện hiệu quả cần nhiều biện pháp hỗ trợ và cải thiện các điều kiện vật chất cũng như năng lực thực thi pháp luật. Tuy nhiên, chúng ta không thể viện vào cớ cần có giải pháp tổng thể đồng bộ để trì hoãn việc thực hiện một số biện pháp có thể làm ngay.

Dân trí và ý thức người tham gia phương tiện giao thông: phạt nặng và nghiêm là biện pháp xây dựng ý thức và nâng cao dân trí hữu hiệu. Ví tiền xẹp xuống là ý thức lên ngay các bạn ạ. Đến bây giờ, 15 năm trôi qua, tôi vẫn nhớ như in lần đầu tiên bị phạt 100 đô la ở Washington năm 2002 như thế nào, ở đâu, tại sao, và tôi chưa bao giờ lặp lại vi phạm đó. Cũng đừng nguỵ biện là lực lượng của ta còn ít, không phạt xuể. Chúng ta không cần phạt TẤT CẢ những ai vi phạm. Bắt gà doạ khỉ. Chẳng hạn cùng lúc có tới 15 xe vượt đèn đỏ, mà chỉ có mỗi một chú công an, thì chú công an chì cần tóm bạn nào gần chỗ chú đứng nhất và phạt để tất cả 14 bạn còn lại nhìn thấy là đủ.

Camera và xe chính chủ: Để thực thi luật pháp trong chế tài các vi phạm giao thông, cần lắp sớm camera trên toàn tuyến giao thông của thành phố, trước mắt cho toàn bộ các nút giao thông quan trọng, các ngã tư thất thủ… Sơn vạch quả trám vàng và đưa vào quy định như London. Có phần mềm kết nối cơ sở dữ liệu xe vi phạm. Kết hợp phạt nóng giết gà doạ khỉ với phạt nguội gửi hoá đơn tới nhà chủ phương tiện. Tất nhiên cần triệt để thực thi chính sách xe chính chủ. Đừng sợ dân kêu hay không khả thi. Chúng ta đã có thời gian ân hạn để nhân dân thực hiện hợp pháp hoá chính chủ. Bây giờ là lúc hành động. Có thể làm theo London. Nếu trong hạn quy định chủ xe không nộp phạt thì trước hết tăng gấp đôi số tiền phạt. Sau đó đưa xe vào danh sách đen. Công an giao thông mang máy quét - scanner (dùng iphone đời cũ là ổn nếu không có máy chuyên dụng ngay) có kết nối cơ sở dữ liệu xe vi phạm đi lang thang, gặp xe nào cũng quét ngẫu nhiên. Vớ phải xe đang nợ phạt thì bắt vạ xe luôn, giam xe cho tới khi trả phạt. Nếu xe không chính chủ, thì cứ ông chủ cũ theo giấy tờ mà gửi phạt. Còn bắt vạ xe thì không cần quan tâm là của chủ cũ hay chủ mới. Chủ mới sẽ phải chạy đi xử lý. Quá một hạn nữa thì sung công, bán đưa vào từ thiện.

Việc thu tiền phạt chúng ta cũng có thể học được kinh nghiệm về tâm lý nộp phạt của các nước như Anh và Mỹ: trên giấy báo tiền nộp phạt ở London, bạn sẽ đọc được là Ông Bà vi phạm lỗi như thế, sẽ bị phạt 100 Bảng Anh, nhưng nếu Ông Bà nộp sớm trong vòng hai tuần kể từ hôm nay, thì chúng tôi sẽ giảm cho Ông Bà 50%, chỉ còn có 50 Bảng. Có luôn đường link để nộp trên mạng. Thế là bạn sẽ vội vàng nộp phạt và có cảm giác hết sức sung sướng vì được giảm giá tới một nửa. Thay vì thông báo, Ông Bà bị phạt 50 Bảng, hạn là hai tuần. Nếu muộn hơn ngày đó thì Ông Bà sẽ bị phạt gấp đôi. Thiệt là thông minh và nhân văn.

Lương và phẩm giá, địa vị xã hội của các cán bộ thực thi công vụ và luật pháp - công an giao thông:

Một điểm hết sức quan trọng là cần bảo đảm cuộc sống thật tốt với mức lương xứng đáng cho các cán bộ thực thi pháp luật, trong đó có công an giao thông. Đây là một công việc cực kỳ vất vả và hết sức quan trọng đối với cả xã hội. Vì thế, các anh chị công an giao thông xứng đáng được hưởng mức lương tốt nhất và lòng biết ơn, sự tôn trọng, không phải lo lắng về thu nhập mà có thể tập trung vào chuyên môn với trách nhiệm và phẩm giá. Ở Mỹ, mọi tội phạm đều biết thật ngu dại nếu dám động đến lông chân của một cảnh sát.

Bên cạnh lương và đãi ngộ, có thể học kinh nghiệm quy định công an hay người đi ghi phiếu phạt các vi phạm giao thông được hưởng tới 75-85% mức tiền phạt (hoặc đội của anh chị ấy cùng hưởng), phần nộp ngân sách chỉ để bù đắp chi phí hành chính, in ấn hoá đơn, v..v. Như thế chẳng ai mất thời gian kỳ kèo xin xỏ rồi cưa đôi cưa ba làm gì.

Vũ Quang Minh