THU PHÍ TỰ ĐỘNG MỚI XÓA ĐƯỢC GIAN LẬN

Thu phí tự động mới xóa được gian lận

Thu phí tự động không dừng có rất nhiều lợi ích mà ai cũng thừa nhận, trong đó có minh bạch hoạt động thu phí, ngăn chặn gian lận...

Tài xế trả tiền qua Trạm thu phí BOT Liêm Tuyền, cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình. Ảnh: Tạ Tôn

Sau việc cán bộ Công ty CP Tập đoàn Yên Khánh bị khởi tố vì dùng phần mềm giấu doanh thu thu phí trên cao tốc TP HCM - Trung Lương để trốn thuế, gần đây là vụ cướp 2,2 tỷ đồng tại trạm thu phí trên cao tốc TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, câu chuyện minh bạch thu phí tiếp tục được dư luận quan tâm.

Thu phí tự động không dừng có rất nhiều lợi ích mà ai cũng thừa nhận, trong đó có minh bạch hoạt động thu phí, ngăn chặn gian lận, quản lý các trạm thu phí hiệu quả, rút ngắn thời gian qua trạm.

Chính phủ đặt lộ trình hết năm 2018 tất cả trạm thu phí sử dụng đường bộ trên QL1 và đường Hồ Chí Minh sẽ thu phí tự động không dừng (ETC) và hết năm 2019, áp dụng cho tất cả các trạm thu phí còn lại. Giai đoạn 1, có 27 trạm BOT trên QL1 và đường Hồ Chí Minh sẽ được triển khai thu phí ETC. Đến tháng 3/2017, Thủ tướng có quyết định yêu cầu đến hết năm 2018, toàn bộ trạm BOT trên QL1 và đường Hồ Chí Minh phải áp dụng ETC để tạo thuận lợi trong lưu thông và minh bạch trong thu phí. Sau khi được Bộ GTVT rà soát, bổ sung, giai đoạn 1 được nâng lên tổng cộng 44 trạm phải thực hiện ETC.

Tuy nhiên, sau gần 2 năm triển khai, hình thức thu phí không dừng vẫn chưa đạt kết quả như mong muốn. Theo Công ty TNHH Thu phí tự động VETC, đến thời điểm hiện tại có 23/27 trạm vận hành thương mại. Một số nhà đầu tư chưa chịu ký phụ lục hợp đồng, chưa bàn giao mặt bằng để mở rộng làn. Bên cạnh đó, mới chỉ có khoảng 700 nghìn trong tổng số trên 3 triệu phương tiện trong cả nước dán thẻ, tỷ lệ người trả phí tự động tại các trạm vẫn còn thấp, đạt khoảng trên 10%. Mới đây, Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc VN (VEC) - đơn vị quản lý các tuyến giao thông cửa ngõ các thành phố lớn cũng cho biết, hiện mới có vài trạm thu phí của đơn vị quản lý lắp đặt thu phí tự động nhưng mới ở dạng thử nghiệm.

Việc chậm trễ thực hiện thu phí tự động không dừng được các chuyên gia chỉ ra có hai lý do chính. Thứ nhất là do chúng ta tuyên truyền chưa tốt. Người dân vẫn thích dùng tiền mặt để trả, chưa quen dùng thẻ, thanh toán qua ngân hàng. Thứ hai là theo đánh giá của Tổng cục Đường bộ VN, việc triển khai thực hiện thu phí tự động không dừng chậm trễ so với yêu cầu của Thủ tướng, có lý do một số nhà đầu tư ngại sự minh bạch nên trì hoãn thực hiện.

Thực tế cho thấy, sự phối hợp của nhà đầu tư BOT đường bộ trong triển khai thu phí không dừng chưa tốt. Có nhiều nhà đầu tư BOT bằng nhiều cách, gián tiếp cản trở triển khai thu phí không dừng, không cho VETC hưởng phí dịch vụ tổ chức thu. Điều này cho thấy do một số nhà đầu tư BOT ngại minh bạch, một số lại lo không kiểm soát được nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động, giấu doanh thu. Chính bản thân VETC cũng thừa nhận nếu không có sự hợp tác của các nhà đầu tư, tiến độ dự án khó hoàn thành trong năm 2019.

Trước các tranh cãi giữa chủ đầu tư BOT và chủ đầu tư dự án thu phí không dừng về tỷ lệ hưởng phí dịch vụ, Chính phủ cho phép Bộ GTVT quyết định việc trích doanh thu của các dự án BOT để xác định doanh thu của dự án theo hình thức điện tử tự động không dừng, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, không làm tăng mức phí dịch vụ sử dụng đường bộ với người tham gia giao thông so với các hình thức thu hiện hành.

Để triển khai hệ thống ETC trong năm 2019 đáp ứng được tiến độ đề ra, cần tập trung triển khai kết nối trung tâm dữ liệu liên thông giữa tài khoản giao thông với tài khoản ngân hàng. Đồng thời, cần giải quyết những vướng mắc trong đàm phán phụ lục hợp đồng với các nhà đầu tư BOT triển khai ETC, yêu cầu các nhà đầu tư BOT phối hợp các nhà cung cấp dịch vụ ETC triển khai thực hiện. Điều quan trọng cũng cần hoàn thiện hành lang pháp lý để có cơ chế xử phạt những nhà đầu tư cố tình không thực hiện.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã khẳng định, đây là một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng và yêu cầu đến hết năm 2019 phải chấm dứt thu phí thủ công, tất cả trạm BOT trên cả nước phải thu phí ETC như quyết định của Thủ tướng. Hy vọng với những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, cơ chế ưu tiên sẽ giúp cho việc thu phí tự động không dừng đạt kết quả tốt hơn trong thời gian tới. Đồng thời làm minh bạch, công khai, số liệu của dự án như tổng mức đầu tư, thời gian thu phí hoàn vốn, mức thu, doanh thu từ các trạm thu phí, tránh được tình trạng gian lận đã từng diễn ra trong thời gian vừa qua.

PGS.TS. Chu Công Minh

Phó chủ nhiệm Bộ môn Cầu đường, Đại học Quốc gia TP HCM