Năm học 2020-2021, sách giáo khoa (SGK) lớp 1 chương trình phổ thông mới chính thức được triển khai. Và lần đầu tiên trong lịch sử giáo dục Việt Nam, một bộ SGK lớp 1 được thực hiện theo hướng xã hội hóa đã ra đời – bộ sách Cánh Diều.
Ngày Nay đã trò chuyện với GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông mới, đồng thời là chủ biên bộ SGK Tiếng Việt – Ngữ văn Cánh Diều về câu chuyện đổi mới và xã hội hóa việc biên soạn SGK .
Phóng viên (PV): Thưa Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, đây là lần đầu tiên chúng ta có 5 bộ SGK lớp 1. Đáng chú ý hơn là sự xuất hiện của bộ sách thực hiện theo hướng xã hội hóa hoàn toàn, đó là bộ sách Cánh Diều. Sách đã xong, cảm xúc của ông khi những cuốn sách đầu tiên ra thị trường thế nào?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Tôi xin được nói dài một chút về lý do ra đời bộ sách này.
Nghị quyết 88/2014/QH2013 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông quy định thực hiện xã hội hóa việc biên soạn SGK, có một số SGK cho mỗi môn học. Tuy nhiên, Nghị quyết 88 cũng quy định: Bộ Giáo dục Đào tạo (Bộ GD ĐT) tổ chức biên soạn một bộ SGK để chủ động triển khai chương trình mới. Theo tôi hiểu, Nghị quyết của Quốc hội quy định như vậy là để đề phòng những trục trặc có thể xảy ra, ví dụ, SGK xã hội hóa không đủ bộ, không triển khai được đầy đủ các môn học theo chương trình mới.
Lần đầu tiên sau năm 1975 ở Việt Nam có SGK xã hội hóa, không làm bằng tiền của Nhà nước mà hoàn toàn bằng tiền tư nhân. Đây là điều rất rất mới.
Là Tổng chủ biên của chương trình giáo dục phổ thông mới, tôi tự thấy trách nhiệm của mình đối với việc triển khai chương trình nên có chủ động mời Chủ biên các chương trình môn học tham gia biên soạn bộ sách giáo khoa cho Bộ GD-ĐT.
Nhưng về sau Bộ GD-ĐT cũng vướng víu nhiều chuyện quá nên khó làm. Cũng phải nói thật, trong việc này có trách nhiệm của báo chí. Nhiều tờ báo viết ầm lên rằng: Nghe nói các ông đang làm Tổng chủ biên, Chủ biên chương trình mới đang viết SGK, thế thì khác gì vừa đá bóng vừa thổi còi, vậy ai có thể cạnh tranh được với các ông mà xã hội hóa?
Việc đưa thông tin như vậy là rất phiến diện. Đổi mới chương trình, SGK là công việc lớn, nhiều hoạt động phải làm song song để hỗ trợ lẫn nhau. Ví dụ, chúng tôi bắt đầu làm chương trình tổng thể được một tháng thì đã phải triệu tập người làm chương trình môn học rồi. Qua việc làm chương trình môn học, Ban soạn thảo mới có điều kiện đối chiếu với dự thảo chương trình tổng thể để điều chỉnh. Và khi chương trình môn học đã tương đối rõ hướng rồi thì bắt đầu phải làm SGK để từ việc làm SGK đối chiếu và điều chỉnh dự thảo chương trình môn học. Như thế mới là hợp lý.
Vì một vài dư luận như thế và có thể vì cả những nguyên nhân khác nữa, cho nên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT trù trừ không quyết được.
Là người làm SGK từ lâu, hơn ai hết, anh em chúng tôi hiểu, nếu không bắt tay làm sách ngay thì không kịp. Do đó, chúng tôi quyết định chuyển sang làm sách với NXB Đại học Sư phạm (Hà Nội) và NXB Đại học Sư phạm TP HCM. Hai NXB này phối hợp với Công ty Đầu tư Xuất bản - Thiết bị Giáo dục VN – VEPIC để làm bộ sách này. Phải nói là vốn của các nhà xuất bản trên thì ít, cho nên kinh phí tổ chức làm sách chủ yếu của VEPIC. Hai NXB lo biên tập nội dung. Thế thì mới gọi là bộ SGK xã hội hóa.
PV: Khởi đầu đã có chút trục trặc, chắc hẳn trong quá trình triển khai sẽ có những vướng mắc, khó khăn nhất định?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Làm SGK nói chung là vất vả. Và làm được bộ SGK này còn vất vả hơn nhiều, vì lần này phải làm theo chương trình mới, không phải chương trình theo định hướng tiếp cận nội dung như trước, mà theo định hướng phát triển năng lực.
Cái khó thứ hai nữa là, lần này phải làm SGK trong bối cảnh cạnh tranh, đặc biệt là cạnh tranh với một doanh nghiệp lớn của Nhà nước, chuyên làm SGK – đó là NXB Giáo dục Việt Nam. NXB này là NXB duy nhất làm SGK hơn 60 năm nay, tiền nhiều, người nhiều và có cả thương hiệu nữa.
Tuy nhiên, khi bộ sách xã hội hóa của chúng tôi (Cánh Diều) được Hội đồng thẩm định thông qua với số phiếu tán thành tuyệt đối thì chúng tôi rất mừng bởi vì đã hoàn thành được công việc mong muốn. Thứ hai nữa là cũng đánh dấu mốc lần đầu tiên sau năm 1975 ở Việt Nam có SGK xã hội hóa, không làm bằng tiền của Nhà nước mà hoàn toàn bằng tiền tư nhân. Đây là điều rất rất mới.
GS Nguyễn Minh Thuyết: Sau khi ra sách, chúng tôi có giới thiệu một số bài ở trên các báo và có đi giới thiệu ở một số địa phương. Có thể nói, phản ứng của các nhà giáo, của các nhà chuyên môn rất là tích cực. Nhiều người tin tưởng vào chất lượng của bộ sách này vì bộ sách có sự tham gia của rất nhiều chuyên gia uy tín về giáo dục, đặc biệt là giáo dục tiểu học. Còn số đông đánh giá cao bộ sách là vì nhận thấy bộ sách kế thừa được những điểm tích cực của những cuốn SGK trước đó nhưng đồng thời có nhiều điểm mới.
Tính kế thừa của sách khiến người giáo viên cảm thấy thân quen, dễ dạy, còn những điểm mới hứa hẹn khả năng nâng cao chất lượng của môn học. Tôi cho rằng đây chính là điểm quyết định để bộ Cánh Diều được đông đảo giáo viên lựa chọn.
PV: Đến nay, tình hình bán sách Cánh Diều tốt không ạ?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Tôi chỉ biết là bộ sách Cánh Diều là bộ sách được lựa chọn với tỷ lệ cao nhất trong 5 bộ SGK. Nhưng tôi cũng được biết là có những chuyện không được hay lắm trong cạnh tranh. Nhiều tỉnh thành đã đảo ngược kết quả lựa chọn của cơ sở, làm giảm tỷ lệ chọn Cánh Diều. Nhưng mà thôi, nói cho cùng đó cũng là chuyện của thị trường.
Nhiều tỉnh thành đã đảo ngược kết quả lựa chọn của cơ sở, làm giảm tỷ lệ chọn Cánh Diều. Nhưng mà thôi, nói cho cùng đó cũng là chuyện của thị trường. Phải qua thực tế sử dụng mới biết sách phù hợp đến đâu với học sinh, giáo viên và điều kiện thực hiện của địa phương.
Phải qua thực tế sử dụng mới biết sách phù hợp đến đâu với học sinh, giáo viên và điều kiện thực hiện của địa phương.
Còn về việc cung ứng sách thì Bộ GD-ĐT đã có văn bản gửi cho tất cả các nhà xuất bản có SGK, yêu cầu phải cung ứng đủ SGK cho học sinh trước ngày 15/8.
PV: Thưa Giáo sư, tôi đã nghiên cứu bộ sách Cánh Diều và đếm tổng thể 9 quyển, 9 quyển có số trang lên tới hơn 1.000. Với học sinh lớp 1 vừa chân ướt chân ráo làm quen với con chữ thì số trang đó có khối lượng kiến thức rất lớn, liệu có quá sức với các em không? Chưa kể năm nay còn thêm SGK Giáo dục thể chất nữa?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Lớp 1 hiện hành chỉ 3 môn có SGK là: Tiếng Việt, Toán, Tự nhiên và Xã hội. Bây giờ tất cả các môn học đều có SGK, vì muốn học sinh tự học, phải có sách. Ví dụ như môn Giáo dục thể chất, lúc đầu mọi người cứ bảo, sao lại cần SGK môn này, nhưng nếu có sách thì học sinh có thể tự luyện tập ở nhà, bố mẹ cũng có thể nhìn sách để hướng dẫn con. Hơn nữa, sách còn dạy cho trẻ biết giữ vệ sinh thân thể, ăn uống dinh dưỡng thế nào… chứ không phải chỉ có các động tác thể dục. Vì tất cả các môn học đều có SGK nên cộng lại có thể đến 1000 trang. Nhưng một năm học có 35 tuần, mỗi tuần ở cấp tiểu học học 5 ngày. Giả sử bộ sách 1000 trang, thì mỗi ngày trung bình cũng chỉ học 4,5 trang sách.
Tuy vậy, nếu đối chiếu từng quyển sách với nhau thì tôi bảo đảm số trang SGK Tiếng Việt lớp 1 Cánh Diều còn ít hơn số trang SGK Tiếng Việt 1 hiện hành, mặc dù chương trình Tiếng Việt lớp 1 mới nhiều hơn chương trình Tiếng Việt 1 hiện hành 2 tiết/tuần. Chương trình mới phải kéo giãn thời lượng học (số tiết) ra như vậy để giảm áp lực học cho học sinh. Bởi vì lớp 1 học theo chương trình nào thì cũng phải học đủ 29 chữ cái và trên 100 vần, không bớt được gì đâu.
Tôi đã đi dự giờ thường xuyên suốt 36 năm nay nên biết giáo viên lớp 1 thiếu thời gian, vô cùng vất vả; cho nên tôi đã đề nghị tăng thêm 2 tiết cho Tiếng Việt lớp 1, đồng thời giảm bớt giờ Tiếng Việt ở các lớp trên đi, để giảm áp lực cho thầy cô, giảm áp lực cho học sinh và đảm bảo rằng, học sinh lớp 1 học xong sẽ biết đọc biết viết .
PV: Khi 5 bộ SGK lớp 1 ra đời, trong đó có bộ sách Cánh Diều, tôi có trao đổi với không ít chuyên gia, phụ huynh và nhà báo, nhưng nhận được rất ít ý kiến phản biện. Sự im lặng này vì đâu? Hay vì lâu nay, nhiều người vẫn nhớ tới các bộ sách cũ từ thời bao cấp, coi đó như những sản phẩm hoàn hảo nhất mà sách ngày nay chưa với tới được?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Thực ra cũng có những ý kiến phản biện đấy, chứ không phải không có gì đâu. 5 bộ sách cơ mà, có ý kiến này ý kiến kia chứ, nhưng chủ yếu trên mạng thôi, báo chí ít đề cập.
Theo tôi, có thể các bộ sách mới ra đời, nhà báo, phụ huynh, chuyên gia... người ta cũng chưa kịp đọc kỹ. Lý do thứ hai là sách cũng chưa triển khai vào thực tế. Thường thì cái gì cũng thế, đi vào thực tế rồi mới bộc lộ, bài này dễ, bài kia khó... Thêm nữa là không loại trừ có những ý kiến phản biện nhưng người phản biện đợi thời điểm thích hợp mới đăng.
Về phía các giáo viên trực tiếp giảng dạy thì họ có ý kiến nhiều đấy. Khen nhiều nhưng cũng nhiều thắc mắc. Ở những buổi tập huấn sách mới, tôi luôn dành thời gian để giáo viên nêu thắc mắc và đã cố gắng giải đáp hết, để anh chị em yên tâm triển khai SGK trong năm học mới.
PV: Với bộ sách mới Cánh Diều, Giáo sư có điều gì băn khoăn, tiếc nuối chưa làm được trong bộ sách không?
GS Nguyễn Minh Thuyết: Có những điều chúng tôi mong muốn nhưng chưa làm được, ví dụ như có những cuốn nếu minh họa tràn trang thì rất đẹp, nhưng nếu làm như vậy thì rất tốn tiền, cho nên đành chấp nhận không thể minh họa tràn trang. SGK Tiếng Việt 1 có đến hơn 30 truyện kể nhưng SGK điện tử mới chuyển được 14 truyện kể thành phim hoạt hình thôi. Rất tiếc. Nhưng làm phim hoạt hình rất tốn kém. Chắc sau này bổ sung dần vậy. Ngoài vấn đề này thì nhìn chung cũng không có gì lăn tăn với bộ sách vì anh em đã dành khá nhiều thời gian để viết và tổ chức dạy thực nghiệm.
Xin cảm ơn ông!
Việt Hoàng
Để thay đổi một bộ sách giáo khoa cũ có tuổi thọ hơn chục năm không phải là điều dễ dàng. Nhất là trên các phương diện đảm bảo chất lượng giáo dục nhưng phải cập nhật những kiến thức mới của thời đại hội nhập quốc tế nên chuyện cạnh tranh là khó tránh khỏi
Trả lờiXóaThật sự để thay đổi một cái gì đó đã từ lâu thật khó, việc chuyển đổi sách giáo khoa cũng vậy, nó liên quan đến nhiều mặt, đặc biệt nó lại ở trong ngành giáo dục, nguồn đào tạo con người thì việc gì cũng cần phải thận trọng và xem xét kĩ lưỡng
Trả lờiXóa