Giao ước ngầm bên trong các hội nhóm mua bán khỉ quý hiếm

Bài chép từ báo Lao Động

Một con khỉ đuôi lợn được lôi khỏi chuồng cho khách xem. Ảnh: Đình Trường

Nhiều động vật nằm trong danh mục nguy cấp, quý hiếm như rùa núi vàng, khỉ đuôi dài hay các bộ phận ngà voi, sừng tê giác, móng gấu, da hổ... ngang nhiên bị đem ra chào mời, mua bán trong các hội nhóm kín. Bỏ ra vài triệu đồng, có thể sở hữu các giống khỉ quý hiếm nằm trong danh mục nguy cấp. Động vật hoang dã này được giao dịch, mua bán ngầm trên các trang mạng mà không có sự kiểm soát nào.

Nhộn nhịp “chợ” khỉ trên mạngKhỉ quý hiếm được đăng bán ngang nhiên trên mạng. Ảnh: Chụp màn hình

Chỉ cần tìm kiếm từ khóa “hội yêu khỉ” trên mạng xã hội Facebook, hàng chục hội nhóm kín sẽ nhanh chóng hiện ra. Các hội nhóm như vậy đều có từ vài ngàn đến cả chục ngàn thành viên hoạt động tích cực mỗi ngày.

Danh nghĩa bề ngoài của các hội nhóm là chia sẻ kinh nghiệm, hiểu biết và tập hợp cộng đồng yêu chuộng loài động vật hoang dã. Tuy nhiên, càng đi sâu vào bên trong, càng dễ dàng nhận thấy mục đích ban đầu chỉ là vỏ bọc. Hầu hết đã bị biến tướng thành các chợ mua bán trá hình.

Theo tìm hiểu PV, với kinh phí khoảng vài triệu đồng, người mua dễ dàng có thể sở hữu ngay một con khỉ làm "thú cưng". Hàng có thể giao tới tận nhà và mức giá sẽ tùy theo chủng loại, kích thước và nguồn gốc của khỉ.

Người mua thường săn tìm khỉ với kích thước nhỏ (hay còn gọi là "khỉ baby") để có thể dễ dàng bế trên tay hay chăm sóc. Những giống loài được ưa chuộng nhất bao gồm: Khỉ đuôi dài, khỉ đuôi lợn, khỉ vàng,... - những động vật nằm trong danh mục quý hiếm cần được bảo vệ.

Theo giới mua bán, khỉ đuôi lợn được ưa chuộng các vì đặc tính dễ nuôi và nghe lời. Một con khỉ đuôi lớn, nặng khoảng 7 lạng sẽ có giá từ 1 - 2 triệu đồng. Khỉ đuôi dài sẽ có giá cao hơn, một con thuộc loài này nặng từ 5 - 6 lạng sẽ có giá vào khoảng 2 - 3 triệu đồng. Đặc biệt giống khỉ vàng hiếm hơn còn có giá lên tới cả chục triệu đồng/con.

Về nguồn gốc, các đầu bán khỉ đều cho biết là hàng được bắt trực tiếp từ rừng, có thể được nuôi nhốt một thời gian cho thuần tính và cam kết vận chuyển đến bất cứ đâu trên toàn quốc. Thông thường khi đặt mua trên các hội nhóm trên mạng, người bán sẽ yêu cầu phải chuyển khoản trước 50% số tiền, khi nhận hàng sẽ thanh toán nốt.

Đáng chú ý, chính sách thương mại của Facebook hiện không cho phép buôn bán động vật, kể cả trong các hội nhóm mua và bán. Do vậy, để tồn tại, các hội nhóm này phải tìm cách lách luật, tránh để bị Facebook kiểm duyệt và xóa nhóm. Theo đó, bên trong những hội nhóm mua bán khỉ quý hiếm luôn có những giao ước ngầm, bắt buộc các thành viên phải tuân thủ. Cụ thể, trong nhóm, quản trị viên liệt kê ra gần 30 từ khóa cấm không được ghi khi đăng bài viết như: "Mua", "bán", "shop", "giá", "thanh toán"...

Người muốn bán khỉ buộc phải thay thế "mua bán" bằng các cụm từ như "cần bay", “cần tìm chủ mới”, “cần tìm bố mẹ mới cho con”... Thành viên buộc phải sử dụng những mật ngữ kiểu như vậy khi giao dịch. Nếu ai vi phạm, ngay lập tức, quản trị viết sẽ nhắc nhở yêu cầu xóa bài, hoặc nếu tiếp tục tái phạm có thể bị cho ra khỏi nhóm. Những hình ảnh quá cận cảnh, máu me, ghê rợn về khỉ cũng bị cấm đăng tải để tránh bị Facebook quét.

Vô tư rao bán khỉ quý hiếm

Trong vai người tìm mua khỉ, PV đã bắt mối với một nick Facebook có tên Lê Kim Phụng (Quy Nhơn). Chủ trang Facebook này thường xuyên đăng bài bán khỉ đuôi lợn, khỉ đuôi dài. Ngay sau khi biết được nhu cầu tìm mua của khách, người này lập tức gửi hình ảnh, video các giống khỉ để tham thảo, đồng thời cho biết có đủ các loại khỉ quý hiếm cho khách chọn lựa.

"2 triệu 300 nghìn đồng một bé khỉ đuôi dài, nặng từ 5 - 7 lạng. Khỉ rất ngoan, đã ăn rành rồi, bạn cứ thả trái cây cho ăn là được. Bạn có thể kiểm tra hàng qua gọi video và trước khi nhận hàng. Kiểm tra xong thấy ổn thì thanh toán cho nhà xe" - nick Facebook Lê Kim Phụng cho biết.

Tuy nhiên, khi được hỏi về các giấy tờ liên quan đến nguồn gốc, người này thẳng thắn thừa nhận không hề có bất cứ giấy tờ nào đi kèm để chứng minh xuất xứ của khỉ hay cho phép buôn bán, nuôi nhốt: "Hàng này từ rừng về nên không có giấy tờ đâu bạn. Mình nhập từ nhiều nơi, còn đổ buôn sỉ cho đầu Hà Nội và Sài Gòn bán lại. Hàng mình tuyển từng con một nên chất lượng rất đảm bảo. Bạn nuôi 1 - 2 con không ai nói gì đâu. Cứ yên tâm".

Và buôn bán khỉ quý hiếm ngay giữa thủ đô

Một ngày giữa tháng 11, trong vai người đi tìm mua khỉ quý hiếm, PV đã kết nối với chủ Facebook "Navi Le". Sau nhiều lần thuyết phục, người này mới nhận lời cho xem hàng trực tiếp. Địa chỉ cũng được giấu kín và chỉ cho biết trong những lần trao đổi đầu tiên là xung quanh bến xe Giáp Bát.

Tới đây, PV tiếp tục được chỉ dẫn đi thêm khoảng 3km, điểm giao dịch nằm sâu trong căn nhà thuộc ngõ 99 đường Định Công Hạ (quận Hoàng Mai, Hà Nội). Một phụ nữ tên Vy, chạc khoảng 40 tuổi tiếp đón.

Hai con khỉ đuôi lợn với kích thước nhỏ được đem ra cho khách xem hàng. Bà Vy đon đả cho biết, đây là hai con khỉ mới được nhập về ngay trong buổi sáng cùng ngày. Chuyến hàng về gần 10 con, đã có khách đặt hàng và vận chuyển gần hết, chỉ còn sót lại hai con này.

"Bạn đã qua nhà thì tôi báo giá thật, giảm mỗi con 100 ngàn, con to thì 2 triệu rưỡi, con bé hơn chút thì 3 triệu 400 nghìn đồng. Nếu chưa nuôi bao giờ, nuôi lần đầu thì nên mua con to để huấn luyện cho dễ. Con to này rất là ngoan, bạn ôm nó, vuốt ve vô tư mà không sợ bị cắn" - bà Vy vừa nói, vừa nhấc một con khỉ từ trong chuồng.

Khi được hỏi về nguồn gốc của khỉ, bà Vy cho biết khỉ được nhập từ Kon Tum về, nhập trực tiếp từ rừng nên không có giấy tờ đi kèm. Bà Vy cũng nhanh chóng trấn an, khỉ rất ngoan, không ảnh hưởng đến hàng xóm xung quanh và nuôi nhốt số lượng nhỏ sẽ không bị cơ quan chức năng để ý. "Chẳng ai xuống nhà bạn bắt 1 con đâu. Bắt cái này chỉ có kiểm lâm người ta mới bắt thôi, mà kiểm lâm người ta cũng chả bắt 1 - 2 con làm gì" - bà Vy nói.

Theo chia sẻ của người phụ này, tại Hà Nội cũng có những điểm bán khỉ khác cùng là một đầu mối với mình, có thể chia sẻ nguồn hàng và vận chuyển đến bất cứ địa chỉ nào mà khách yêu cầu. "Một ngày tôi bán được rất nhiều, có mấy người cùng đăng lên mạng để bán. Nhưng cũng không phải lúc nào cũng có sẵn, khỉ là hàng tự nhiên, nhập từ rừng. Rồi khi vận chuyển cho khách phải bảo hành sống mới dám bán" - bà Vy nói. Thậm chí, bà còn sẵn sàng thu mua lại khỉ cho khách. "Bạn cứ mua về nuôi, đến khi lớn nếu không thích thì bán lại cho tôi, rồi mua một em khỉ khác về. Tôi sẽ tính theo giá cân của khỉ to lúc bấy giờ. Khỉ càng lớn thì giá càng rẻ".

Xâm hại khỉ quý hiếm ngày càng nghiêm trọng

Theo Trung tâm giáo dục thiên nhiên (ENV), nghị định 06/2019 về Quản lý thực vật, động vật rừng nguy cấp đã chỉ rõ 5 loài khỉ bao gồm khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis), khỉ đuôi cộc (Macaca arctoides), khỉ vàng (Macaca mulata), khỉ đuôi lợn (Macaca leonina) và khỉ mốc (Macaca assamensis) thuộc Nhóm IIB không được mua bán, quảng cáo và sở hữu nếu không có giấy tờ hợp pháp.

Tuy nhiên, theo số liệu thống kê của đơn vị này, từ tháng 1.2010 đến tháng 5.2020, đã ghi nhận 2.967 vi phạm liên quan đến khỉ, bao gồm các hành vi như nuôi nhốt, buôn bán, quảng cáo và vận chuyển khỉ hoặc các bộ phận, sản phẩm từ khỉ. Cũng theo đơn vị này, trong các chiến dịch truyền thông, nội dung khỉ là loài động vật hoang dã, sống và phát triển trong môi trường tự nhiên, không phải đồ chơi hay thú cưng luôn được chú trọng. Tuy nhiên, tình trạng mua bán động vật hoang dã này vẫn diễn ra phổ biến. Thậm chí, rất nhiều trong số chúng phải sống phần đời còn lại trong điều kiện tồi tệ.

Ngày 18.11, trao đổi với phóng viên, bà Bùi Thị Hà - Phó GĐ Trung tâm giáo dục thiên nhiên (phụ trách Chính sách và Pháp luật) cho biết: “Ở Việt Nam, khỉ thường bị săn bắt từ tự nhiên và bán cho các hộ dân, nhà hàng, khách sạn, quán cà phê hay các cơ sở kinh doanh khác để nuôi nhốt, thu hút sự chú ý, phục vụ nhu cầu giải trí, hoặc làm thú cưng.

Thực trạng này đang ngày càng nghiêm trọng, có thể dễ dàng nhận thấy qua số lượng những báo cáo vi phạm ngày càng tăng liên quan đến buôn bán, quảng cáo, nuôi nhốt khỉ trái phép mà ENV tiếp nhận từ cộng đồng, cả trực tiếp và trên Internet”.

Tình trạng buôn bán khỉ quý hiếm nói riêng và động vật hoang dã nói chung đang diễn ra tràn lan, đặc biệt trên không gian mạng. Thực tế đòi hỏi sự vào cuộc kịp thời và quyết liệt hơn nữa từ phía cơ quan chức năng. Trong đó, với thủ đoạn ngày càng tinh vi của các đối tượng buôn bán động vật hoang dã đòi hỏi giải pháp mới, hợp lý và có tính hiệu quả cao để ngăn chặn sự lan rộng của những vi phạm này.

Theo Trung tâm giáo dục thiên nhiên, các loài khỉ được buôn bán trên mạng hiện nay bao gồm khỉ đuôi dài, khỉ đuôi lợn, khỉ vàng đều nằm trong Danh mục các loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm, thuộc nhóm IIB theo nghị định 06/2019/NĐ-CP.

Hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt động vật rừng thuộc nhóm này trái quy định pháp luật có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 400.000.000 đồng, tuỳ theo giá trị. Thậm chí, với những trường hợp nghiêm trọng, theo luật sư Nguyễn Văn Danh (Đoàn Luật sư tỉnh Nghệ An) cho biết, theo quy định tại Điều 234 Bộ luật Hình sự năm 2015, tùy tính chất, mức độ vi phạm, mức xử phạt có thể lên đến 7 - 12 năm tù cho hành vi săn bắt, buôn bán, vận chuyển, nuôi, nhốt động vật hoặc bộ phận, sản phẩm của động vật nguy cấp, quý hiếm thuộc nhóm IIB. 

ĐÌNH TRƯỜNG - CHU LINH