Quy định về quay phim, chụp ảnh, ghi hình trong phiên tòa tại Mỹ, Anh

Vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, thông qua dự án Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Theo đó, mức phạt 7-15 triệu đồng được áp dụng với nhà báo ghi âm, ghi hình hoặc ghi hình có âm thanh người tham gia tố tụng khi không được sự đồng ý của họ. Vậy các quốc gia trên thế giới đã có những quy định pháp luật như thế nào về vấn đề này?

Tại Mỹ

Phương tiện truyền thông điện tử bị nghiêm cấm đưa tin về thủ tục tố tụng hình sự tại các tòa án liên bang theo Quy tắc Tố tụng Hình sự Liên bang 53 Quy tắc nêu rõ: Ngoại trừ được quy định theo quy định khác của quy chế hoặc các quy tắc khác, tòa án không được cho phép chụp ảnh trong phòng xử án trong quá trình tố tụng tư pháp hoặc phát sóng các thủ tục xét xử từ phòng xử án".

Năm 1972, Hội nghị Tư pháp Hoa Kỳ đã thông qua lệnh cấm "phát sóng, truyền hình, ghi âm hoặc chụp ảnh trong phòng xử án và các khu vực liền kề với phòng xử án". Lệnh cấm, có trong Bộ Quy tắc Ứng xử dành cho Thẩm phán Hoa Kỳ, được áp dụng cho các vụ án hình sự và dân sự.

Sau đó, vào năm 1999, Thượng nghị sĩ Iowa Chuck Grassley đưa ra một dự luật cho phép sử dụng máy ảnh trong quá trình tố tụng của Tòa án Tối cao. Để đáp lại, tòa án bắt đầu công bố bản ghi âm của các tranh luận bằng miệng, nhưng chỉ sau khi các tranh luận kết thúc.

Về việc cho phép máy ảnh, Tòa án Tối cao Mỹ là một bên ngoại lệ. Tất cả 50 tiểu bang đều cho phép đặt camera tại tòa án phúc thẩm cao nhất của họ trong những trường hợp khác nhau. Kể từ năm 1996, các tòa án đã được phép quyết định xem có cho phép truyền hình đưa tin về các tranh luận bằng miệng hay không.

Tại Anh

Tại Anh, gần 100 năm sau khi lệnh cấm camera tại các tòa án hình sự được ban hành trong luật, máy quay truyền hình sẽ được phép đưa vào các phiên tòa hình sự lần đầu tiên kể từ ngày 28/7/2022 nhưng sẽ chỉ có thể quay vài phút của mỗi vụ án. Phạm vi ghi hình sẽ bị hạn chế ở việc thẩm phán đưa ra một bản án và giải thích lý do của nó, với thời gian trì hoãn để tránh phát sóng bất kỳ phản ứng bạo lực hoặc lạm dụng nào.

Buổi tuyên án đầu tiên trên truyền hình làm nên lịch sử là vụ xét xử Ben Oliver, 25 tuổi, người đã thừa nhận ngộ sát sau khi đâm chết người ông của mình. Người xem sẽ được quan sát bên trong phòng xử án trong khoảng 30 phút, nhưng các camera sẽ được cố định vào thẩm phán mà không nhìn thấy bị cáo, nạn nhân, bồi thẩm đoàn, luật sư hoặc nhân chứng. Chỉ các thủ tục tố tụng của Tòa Vương miện (Crown Court) sẽ được truyền hình theo thay đổi luật mới, được thông qua vào năm 2020.

Ghi hình phiên tòa không được phép có thể bị tịch thu phương tiện

Theo quy định tại Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng vừa được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua sáng 18/8, từ ngày 1/9 tới, hành vi ghi âm lời nói, ghi hình ảnh trong phiên tòa mà không được phép bị phạt tới 15 triệu đồng, có thể bị tịch thu phương tiện vi phạm.

Pháp lệnh cũng quy định: Phạt tiền từ 7.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau: Ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của Hội đồng xét xử mà không được sự đồng ý của Chủ tọa phiên tòa hoặc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của người tham gia tố tụng mà không được sự đồng ý của họ trong phiên tòa xét xử vụ án dân sự, vụ án hành chính;không tuân theo sự điều hành của Chủ tọa phiên tòa về hoạt động ghi âm lời nói, ghi hình ảnh trong Phiên tòa xét xử vụ án hình sự. Hình thức xử phạt bổ sung là tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính. Biện pháp khắc phục hậu quả là buộc thu hồi, nộp lại tư liệu, tài liệu, hình ảnh.

Ông NGUYỄN HÒA BÌNH, Chánh án TAND Tối cao: “Bây giờ 2 bên tranh chấp về tài sản, ký kết hợp đồng trị giá bao nhiêu, nội dung như thế nào, tòa xử mà lại livestream đưa lên mạng, không được phép của người tham gia phiên tòa là vi phạm quyền con người, quyền bí mật nhân thân. Kể cả trong vụ án hình sự cũng vậy, không phải chỉ có bị can, bị cáo bị hạn chế về quyền con người, còn có những người khác: bị hại chẳng hạn, người làm chứng, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, người ta cũng có quyền bảo vệ tài sản người ta.”

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cũng giải thích, mục tiêu tối thượng của một phiên tòa là hướng đến một bản án đúng pháp luật, công tâm, chứ không phải phiên tòa là dịp để truyền thông. Nhiệm vụ của Hội đồng xét xử là phải toàn tâm, toàn ý cho việc đưa ra phán quyết, đảm bảo công tâm, đúng nhất. Nếu hàng trăm máy điện thoại đưa lên livestream, trước ống kính truyền thông thì sẽ gây ra sự sao nhãng đối với Hội đồng xét xử. Mong người dân và truyền thông tôn trọng, chia sẻ áp lực của các Thẩm phán trước nhiệm vụ rất lớn là phải đưa ra phán quyết liên quan các sinh mạng và bảo đảm quyền con người.