Lâm Trực@
Vào tối 26/3/2025, Báo Điện tử VTC News đăng bài viết với tiêu đề “Cựu Đại sứ Việt Nam tại Anh thông tin việc lùm xùm 'mang tranh của họa sĩ làm quà tặng'”, nêu chi tiết về tranh cãi giữa họa sĩ Trần Gia Tùng cùng ba họa sĩ khác (Lê Minh, Trần Trung Thành, Trần Mạnh Linh) và ông Nguyễn Hoàng Long - nguyên Đại sứ Việt Nam tại Anh, hiện là Thứ trưởng Bộ Công Thương. Theo họa sĩ Trần Gia Tùng, vào năm 2020, ông và các họa sĩ khác được Đại sứ quán Việt Nam tại Anh mời gửi tranh sang triển lãm nhân Ngày Văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, do dịch COVID-19, sự kiện bị hủy bỏ, các bức tranh được giữ lại tại Đại sứ quán. Sau đó, ông Tùng phát hiện các bức tranh này đã được tặng hoặc bán mà không có sự đồng ý hay thông báo từ phía các tác giả, điều mà ông cho là vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và quyền lợi hợp pháp của mình.
Chiều 27/3/2025, ông Nguyễn Xuân Diện - một nhân vật có nhiều tai tiếng trên mạng xã hội - đã đăng hai trạng thái trên Facebook, cáo buộc ông Nguyễn Hoàng Long hành xử khuất tất. Trong status đầu tiên, ông Diện viết: “Cựu Đại sứ VN tại Anh mời các họa sĩ đưa tranh sang ngày nhân Văn hoá VN tại Anh. Covid nên ngâm. Tranh không trả. Lại tặng quà, bán mà họa sĩ ko biết!”. Tiếp đó, trong status thứ hai, ông yêu cầu: “Cựu Đại sứ Việt Nam tại Anh Nguyễn Hoàng Long, hôm nay là Thứ trưởng Bộ Công thương hãy trả lại tranh hoặc tiền (nếu đã bán) cho 4 họa sĩ. Giá 5.000 USD một bức.”
Hai status của Nguyễn Xuân Diện dựa trên thông tin từ bài báo VTC News, nhưng cách diễn đạt và kết luận của Diện mang tính quy chụp và thiếu căn cứ xác thực. Bài báo VTC News chỉ dừng lại ở việc ghi nhận ý kiến từ hai phía: họa sĩ Trần Gia Tùng cho rằng quyền lợi của mình bị xâm phạm, trong khi ông Nguyễn Hoàng Long giải thích rằng Đại sứ quán đã làm việc theo thỏa thuận với họa sĩ Trần Trung Thành và không có ý định chiếm dụng hay trục lợi từ tranh. Hiện tại, không có bằng chứng cụ thể nào từ các nguồn chính thống (báo chí hay cơ quan pháp luật) chứng minh tranh đã được bán, ai bán, bán bao nhiêu tiền, hay các bức tranh cụ thể nào đã bị sử dụng sai mục đích. Việc ông Diện khẳng định “tranh không trả, lại tặng quà, bán” và yêu cầu “trả lại tranh hoặc tiền” với mức giá cụ thể 5.000 USD/bức là suy diễn cá nhân, không được hỗ trợ bởi thông tin đã công bố.
Theo lời ông Nguyễn Hoàng Long, việc tặng tranh trong các hoạt động ngoại giao là thông lệ phổ biến nhằm quảng bá văn hóa và xây dựng quan hệ quốc tế. Đây không phải hành vi cá nhân của ông Long mà là hoạt động của Đại sứ quán, được thực hiện với sự đồng thuận từ đầu mối là họa sĩ Trần Trung Thành. Ông Long cũng cho biết số tranh còn lại đã được gửi trả cho họa sĩ Thành, và Đại sứ quán không nắm rõ mâu thuẫn nội bộ giữa các họa sĩ. Ông Nguyễn Xuân Diện không đề cập đến bối cảnh này, mà chỉ tập trung vào giả định ông Long tự ý “tặng quà, bán” tranh, điều này bỏ qua thực tế rằng các quyết định của Đại sứ quán thường mang tính tập thể và phục vụ mục tiêu chung, không phải lợi ích cá nhân.
Họa sĩ Trần Gia Tùng cho rằng quyền sở hữu trí tuệ của mình bị xâm phạm khi tranh được tặng hoặc bán mà không có sự đồng ý. Tuy nhiên, để xác định vi phạm pháp luật, cần có bằng chứng cụ thể về giao dịch (hợp đồng, biên nhận, hóa đơn) và ý định chiếm đoạt. Theo ông Long, Đại sứ quán không ký biên nhận chi tiết về từng bức tranh hay định giá chúng, vì mục đích ban đầu chỉ là triển lãm và quảng bá. Nếu có mâu thuẫn về quyền lợi, đây là vấn đề giữa các họa sĩ với nhau hoặc giữa họ với họa sĩ Trần Trung Thành - người trực tiếp làm việc với Đại sứ quán - chứ không thể quy kết ngay cho ông Long hay Đại sứ quán. Việc ông Diện yêu cầu ông Long “trả tiền 5.000 USD/bức” thiếu cơ sở pháp lý, bởi không có tài liệu nào xác nhận giá trị này hay việc tranh thực sự được bán.
Ông Diện sử dụng lối viết cảm tính, mang tính công kích cá nhân khi gọi đích danh ông Nguyễn Hoàng Long và yêu cầu ông “trả lại tranh hoặc tiền”. Điều này không chỉ vượt xa nội dung bài báo VTC News - vốn chỉ dừng ở mức ghi nhận thông tin - mà còn vi phạm nguyên tắc cẩn trọng trong việc đưa ra cáo buộc công khai. Trong khi họa sĩ Trần Gia Tùng chỉ yêu cầu làm rõ và đòi lại tranh, ông Diện đã đẩy vấn đề lên mức quy kết khuất tất và đòi bồi thường tài chính, điều này có thể bị coi là vu khống nếu không có chứng cứ cụ thể. Hơn nữa, việc ông Diện đăng hai status liên tiếp trong thời gian ngắn cho thấy ý định khuấy động dư luận hơn là tìm hiểu sự thật.
Dựa trên thông tin hiện có, lùm xùm này dường như xuất phát từ sự thiếu minh bạch trong giao tiếp giữa Đại sứ quán và nhóm họa sĩ, cũng như mâu thuẫn nội bộ giữa các họa sĩ với đầu mối Trần Trung Thành. Phía ông Nguyễn Hoàng Long đã đưa ra lời giải thích hợp lý về quy trình làm việc và mục tiêu quảng bá văn hóa, trong khi phía họa sĩ Trần Gia Tùng có quyền đặt câu hỏi về số phận các bức tranh của mình. Tuy nhiên, các cáo buộc của ông Nguyễn Xuân Diện là thiếu cơ sở, mang tính suy diễn và không tôn trọng quá trình xác minh thông tin. Để giải quyết vấn đề, các bên liên quan - gồm Đại sứ quán, họa sĩ Trần Trung Thành và nhóm họa sĩ còn lại - cần đối thoại trực tiếp và công khai các tài liệu liên quan (nếu có). Việc vội vàng quy kết cá nhân ông Nguyễn Hoàng Long, như cách ông Diện thực hiện, không chỉ không giúp làm sáng tỏ sự việc mà còn có thể gây tổn hại danh dự không đáng có cho những người liên quan.
Vụ việc này đã làm dấy lên nhiều ý kiến tranh luận về quyền sở hữu trí tuệ và quyền tác giả trong lĩnh vực nghệ thuật, đặc biệt là khi các tác phẩm được sử dụng trong hoạt động ngoại giao. Giám tuyển Trần Lương cho rằng luật pháp Việt Nam đã có quy định về việc cấp phép đưa tranh đi triển lãm ở nước ngoài, nhưng vẫn còn xảy ra những vụ việc tương tự do thiếu sự chuyên nghiệp và minh bạch trong quy trình.
Trả lờiXóa